Nahuatl

La lengua náhuatl

Lección 3 – El reverencial

Lección III

#10. Los reverenciales o diminutivos.

Al agregar el postfijo -tsintli, el sustantivo pierde su terminación (-tl, -tli, -li o -in). Tsintli se podría traducir como -ito en español y su significado indica más bien reverencia que pequeñez. Su sentido se aproxima al del diminutivo en el español de México: “un cafecito”, “una tortillita”, “dos pesitos”, etc. Obsérvense los siguientes ejemplos:

atl – atsintli: agüita
amoxtli – amoxtsintli: librito
kali – kaltsintli: casita
masatl – masatsintli: venadito
okuilin – okuiltsintli: gusanito
tetl – tetsintli: piedrita
pili – piltsintli: niñito

#11. Traducir:

1. xaltsintli
2. tochtsintli
3. tlaltsintli
4. tlakatsintli
5. tiankistsintli
6. teopantsintli
7. tekolotsintli
8. tajtsintli
9. petlatsintli
10. nantsintli
11. michtsintli
12. mekatsintli
13. itskuintsintli
14. koltsintli
15. koatsintli
16. siuatsintli
17. atsintli
18. amoxtsintli
19. sijtsintli
20. okuiltsintli

#12. Traducir:

1. librito
2. gusanito
3. agüita
4. mujercita
5. serpientita
6. abuelito
7. perrito
8. cordoncito
9. pescadito
10. padrecito
11. iglesita
12. casita
13. abuelita
14. venadito
15. niñito
16. petatito
17. piedrita
18. mercadito

#13. Palabras nuevas:

kichíua: él hace, hace
kipía: él tiene, tiene
istac: blanco
¿kexki?: ¿cuántos?
Xuan: Juan
Malintzin: María

#14. Traducir:

1. In siuatsintli nikan ka.
2. In koatsintli ompa ka.
3. ¿Kampa ka in michin?
4. Masatsintli amo nikan; ompa ka.
5. In koltsintli kichiua se kali.
6. In piltsintli ipan xaltsintli.
7. Nantli kipia se kali.
8. In tochtsintli ipan tlali istak.
9. Xuantsin kipia se mekatsintli.
10. In tlakatl kichiua se istak teopantsintli.
11. Malintsin kichiua se kali.
12. Kema, in sijtsintli itik kaltsintli.
13. Amo, Xuantsin amo kipia in amoxtsintli.
14. ¿In koatsintli ompa itik kaltsintli?
15. ¿Kampa ka in istak masatsintli?
16. Ome mekatl ipan petlatsintli.
17. Kema, Malintsin kichiua se kaltsintli.
18. Tajtsintli ompa ka ipan teopantli.
19. In koatsintli iuan tekolotsintli katej ipan tetl.
20. ¿In michtsintli itik atsintli?

#15. Traducir:

1. ¿Dónde está el librito?
2. La casita no está aquí; está allá.
3. ¿Está la abuelita aquí?
4. No, la abuelita está allá.
5. El abuelito tiene una casita blanca.
6. El venadito está en el mercado.
7. María hace un cordoncito.
8. La piedrita blanca está dentro de la tierra.
9. La mujer no hace el petatito.
10. ¿Dónde está el cordoncito?
11. ¿Juan tiene una iglesita?
12. La madrecita hace un petatito.
13. ¿Dónde está la piedrita?
14. Está aquí en el mercadito.
15. El hombrecito y la mujercita están aquí.
16. ¿Dónde está la piedrita? ¿Sobre la tierra?
17. Juan tiene una casita.
18. El niño está en la iglesita.
19. El buho y el gusano no están aquí.
20. ¿Dónde está el padrecito?

#16.

El plural del diminutivo es -tsitsin. Ejemplos:

kaltsitsin: casitas
atsitsin: agüitas
tlakatsitsin: hombrecitos

Traducir:

1. okuiltsitsin
2. petlatsitsin
3. piltsitsin
4. tajtsitsin
5. tekolotsitsin
6. michtsitsin
7. tiankitsitsin
8. teopantsitsin
9. atsitsin
10. tetsitsin

#17. Traducir:

1. ¿Dónde están los cordoncitos?
2. Los abuelitos están allá.
3. ¿Cuántos conejitos están en la tierra?
4. El hombrecito tiene su tierrita.
5. Los perritos están en la tierra.
6. Sí, los libritos están en la iglesia blanca.
7. Los perritos y los venaditos no están aquí.
8. ¿Cúantos petatitos están en las casitas?
9. Las abuelitas están en el mercado.
10. ¿Cúantos gusanitos están allá?

#18. El diminutivo -tontli

no indica reverencia. Se puede traducir como -illo o -ucho, a veces con cierto sentido despectivo. Ejemplos: tetontli: piedrilla, teopantontli: iglesucha. El plural es -toton. En estas lecciones se traducirá como -illo, -illos.

#19. Traducir:

1. amoxtontli
2. atoton
3. kaltontli
4. sijtoton
5. koatontli
6. nantontli
7. tlakatoton
8. mekatontli
9. tiankistoton
10. petlatoton

#20. Traducir:

1. La mujercita
2. Las mujercitas
3. La mujercilla
4. Las mujercillas
5. La piedrita
6. Las piedritas
7. La piedrilla
8. Las piedrillas
9. Las casitas
10. La casita
11. La arenilla
12. Las arenillas
13. El conejito
14. El conejillo
15. Los conejitos
16. Los conejillos
17. Los perrillos
18. Los padrecitos
19. Los padrecillos
20. El hombrecillo

#21. Traducir:

1. In siuatsintli kipia se tiankistli.
2. Kema, Xuantsin kichiua se petlatontli.
3. Amo, in tlakatl iuan in pili ami nikan katej.
4. Okuiltoton amo ipan petlatoton.
5. Malintsin kichiua se mekatsintli.
6. Ome itskuintoton, yeyi tochtoton, naui tekolototon.
7. ¿Siuatl iuan tlakatl itik ome kaltoton?
8. In piltontli ipan petlatontli.
9. Tlakatsintli amo kichiua se kaltontli.
10. In siuatsintli kipia se mekatontli.
11. Teopantsitsin ompa katej.
12. Tochtoton ipan tetoton.
13. Tlakatontli kipia se sijtsintli.
14. Siuatontli kipia in kaltontli.
15. Atoton itik kaltoton.
16. ¿Kexki mekatoton ipan tlaltoton?
17. Tekolotontli itik teopantli.
18. ¿Kexki okuiltoton nikan?
19. Tajtsintli kichiua se teopantontli.
20. ¿Kexki kaltsitsin ompa?